قاچاق عضو در ایران سازمان یافته نیست ، بدن حیوانات را به گیرنده ها می دهند - سفر به کیش

خبرنگاران - آوین آزادی - روزنامه نگار: تقریبا هیچ کدام شان حاضر به مصاحبه برای شرح روش های تازه و میزان درآمدشان از این راه نیستند اما تخمین های خبرنگار خبرنگاران نشان می دهد درآمد بعضی از آنها تا ماهانه 80میلیون تومان هم رکورد می زند. یکی از آنها بر این باور است که شغلش دلالی نیست؛ چرا که خلأ کم کاری نهادهای موجود را جبران می نماید و موجب نجات جان افراد می گردد! عرضه و تقاضا در این بازار مهم ترین عامل ایجاد بازارهای سیاه و گروه های دلالی خرید و فروش عضو است. مطابق اظهارات مسئولان، اهدا و پیوند کلیه باید زیرنظر مستقیم انجمن حمایت از بیماران کلیوی انجام گیرد،

اما متقاضیان، فراوان هستند. انتظار طولانی در نوبت انجمن حمایت از بیماران کلیوی و رنج طولانی دیالیز و تبعات آن و از همه مهم تر مباحث مادی، پای بعضی را به بازار سیاه فروش اعضای بدن باز نموده است. آمارهای وزارت بهداشت، می گوید که حدود 8هزارو 600نفر در لیست انتظار پیوند کلیه قرار دارند از سوی دیگر سالانه بیش از 20هزار مرگ مغزی در ایران ثبت می گردد، اما کمتر از هزار مورد از خانواده های متوفی به اهدای عضو رضایت می دهند و همه اینها دست به دست هم می دهد که مطابق آمارهای غیررسمی و اثبات نشده، بیش از 50درصد از پیوندهای کلیه در ایران به وسیله خریدوفروش های غیررسمی انجام پذیرد. اما واقعا پشت پرده بازار سیاه فروش اعضای بدن چه می گذرد؟ چه راه های تازه ای امروز به شیوه های کهنه دلالی اعضای بدن اضافه شده است؟ رضا غنی لو- عضو هیأت علمی دانشگاه علوم انتظامی، جرم شناس و سرهنگ بازنشسته ناجا- به خبرنگاران می گوید: دلال های اعضای بدن نرخ تعیینی ندارند و هرکس با نرخ خود دلالی می نماید اما عموما بین 20تا 30درصد قیمت تمام شده یک عضو بدن را دلال ها از طرفین معامله دریافت می نمایند.

• چه اتفاقی در حوزه خرید و فروش اعضای بدن می افتد؟ چطور می گردد که دلالان این حوزه به راحتی به کار مشغولند و اساسا سازوکار دسترسی آنها به گیرنده ها چطور است؟ آیا هر خرید و فروشی جرم است؟

پیوند اعضا، به خصوص هنگامی که فرد دچار مرگ مغزی شده، سازوکار مخصوص به خودش را دارد. بیمارستان های کلانشهرها که تحت نظارت دانشگاه علوم پزشکی هستند می توانند محل مراجعه دهنده یا گیرنده باشد. مثلا در تهران مراکز رسمی مثل بیمارستان مسیح دانشوری، باید فرایند پیوند عضو را تأیید نمایند.

پیوند عضو نباید در کلینیک ها، درمانگاه ها، کارگاه ها و... انجام گردد. در درجه اول خود گیرنده و دهنده باید بدانند که پیوند عضو در بیمارستان های خاص، در شرایط خاص و تحت نظارت پزشکان معتبر انجام می گردد.

هر عضوی با عضو دیگر متفاوت است. مثلا در رابطه با کلیه عموما خودِ دهنده زنده است. در این مورد یک انسان عاقل و بالغ که مالک و صاحب اختیار بدن خودش است، تصمیم می گیرد که در ازای دریافت مبلغی کلیه خود را به کس دیگری دهد. متأسفانه این شکل پیوند عضو تبدیل به تجارت رایجی شده است که نمی توان جلوی آن را هم گرفت.

از قلم نیاندازید عرضه و تقاضا در این میان تعیین نماینده است و می تواند علت اصلی توسعه بازارهای سیاه قلمداد گردد. تقاضای دریافت اعضای بدن بالاست و در چنین بستری، چه کسانی که می خواهند از راه قانونی اقدام نمایند و چه آنها که به دنبال دلالی و خرید زیرزمینی و ... هستند، به دنبال منبع اطلاعاتی می گردند تا نیازهای موجود در بازار را شناسایی نمایند.

• افراد مختلف چطور به بانک های اطلاعاتی دسترسی پیدا می نمایند و اساسا منظور از منابع اطلاعاتی چیست؟

بانک های اطلاعاتی در لیست های انتظار هستند. لیست های انتظار هم عموما در اختیار انجمن های مربوطه هستند. خود وزارت بهداشت هم بیمارستان های خاصی را در سراسر کلانشهرهای ایران برای پیوند و اهدای عضو تعیین نموده است که در واقع اطلاعات دهنده ها و گیرنده ها در آن مدون شده است. البته همکارانم در بیمارستان ها از شریف ترین اقشار هستند اما دسترسی به این بانک های اطلاعاتی، هدف هر دو گروه است و باید تحت مراقبت و محافظت باشد.

• در چنین بستری چطور می توان از توسعه دلالی اعضای بدن و شکل گیری گروه های فعال جلوگیری کرد؟ راه تمییز دادن این دو گروه از هم چیست؟

ساماندهی و نظام مند شدن بانک های اطلاعات نخستین راه حل است. وزارت بهداشت باید سامانه استانداردی برای اطلاع رسانی راه اندازی کند. کارها باید به صورت سیستمی، نوبتی، براساس ضرورت و با لحاظ تعرفه های تعیین انجام بگیرد تا فساد در این حوزه به حداقل برسد.

راه حل دوم وابسته به راه حل اول و اصل شفافیت است. این سامانه باید هنگام تدوین و راه اندازی طوری چیده و تنظیم گردد که هیچ استثنایی تحت عنوان امضای طلایی، شرایط اضطراری و... برای آن لحاظ نشده باشد.

قاچاق اعضای بدن ایرانی ها به خارج از کشور، چطور انجام می گردد؟ آیا به شکل سازمان یافته افرادی پشت پرده این ماجرا هستند که منافع شان به اعضای بدن دیگری گره خورده و نیروی انتظامی هم کاری برای شناسایی و منهدم کردن آنها نمی نماید؟

جرم سازمان یافته تعریف دارد. نمی توان به هر نوع دلالی ای بگوییم سازمان یافته. نه اینکه دلالی اعضای بدن انسان ها جرم نباشد اما سازمان یافته نیست.

بسیاری از خبرهایی که در فضای مجازی درباره خرید و فروش اعضای بدن بچه ها کار و... منتشرشده یا می گردد مستندی ندارد و صرفا ناشی از یک جریان سازی رسانه ای است. یا مثلا خبر می رسد که اعضای بدن ایرانی ها به آن سوی مرزها به شکل سازمان یافته قاچاق می گردد! اینها مکتوب نیست. مستند ندارد. نه اینکه اصلا وجود نداشته باشد یا بخواهم آن را انکار کنم اما گزارش های رسمی منتشرشده نشان می دهد که نمی توان نام جرائم سازمان یافته روی یکی دو مورد پرونده گذاشت. مثلا در کشورهایی از آفریقای مرکزی و آمریکای جنوبی، قاچاق اعضای بدن به صورت سازمان یافته و گسترده به کشورهای ثروتمند وجود دارد اما در ایران، خیر.

• شاکیان پرونده های دلالی باید شکایت خود را به کجا ببرند؟ اصلا آیا حقی برای شکایت گیرنده ای که خود به وسیله دلال اقدام به خرید نموده، وجود دارد؟

مرجع رسیدگی به جرائم مختلف در شهرهای مختلف، دادستانی آن شهر است. در تهران دادسرایی هم تحت عنوان دادسرای جرائم پزشکی وجود دارد که شاکیان در این حوزه باید به آن مراجعه نموده و شکایت خود را مطرح نمایند. اما اگر این جرائم در فضای مجازی اتفاق بیفتد، شاکیان باید به وسیله دادسرای جرائم رایانه ای و پلیس فتا برای استیفای حقوق خود اقدام نمایند.

• آقای غنی لو! مجازات دلالی اعضای بدن یک انسان دقیقا چیست و چگونه تعیین می گردد؟

بسته به نوع جرمی که اجرا شده است، مجازات برای افراد تعیین می گردد. در این حوزه جرائم مختلفی تعریف شده است. برای مثال کسی دلال نقل و انتقال کلیه با گرانفروشی بوده؛ کلیه سالم منتقل شده اما از راه درستی برای انتقال آن استفاده نشده است، این کار جرم است اما نتیجه جنایی در اصطلاح نداشته است. برای او حداقل مجازات درنظر گرفته می گردد؛ بین یک سال تا 3سال حبس. اما زمانی هست که به واسطه انتقال کلیه به فردی از راه دلالی، برای گیرنده مشکلاتی مثل عفونت، مرگ یا ... پیش می آید در این صورت مجرم به اشد مجازات محکوم می گردد چرا که جرم نتیجه جنایی داشته است. حداقل این مجازات 5سال حبس و حداکثر آن اعدام است؛ چرا که مثلا بعضی از دلالان مدام مرتکب این جرم شده اند و مثلا اعضای حیوانات را به جای انسان، ارائه نموده اند.

• چه تعداد فرد یا گروه سالانه تحت عنوان دلال اعضای بدن انسان به نیروی انتظامی معرفی می شوند؟ آیا تعیین است که چه تعداد دلال در این حوزه وجود دارد؟

هیچ آمار تعیینی از تعداد دلال های واقعی اعضای بدن وجود ندارد. اگرچه تعداد پرونده های تشکیل شده در دستگاه های قضا و مرکز اطلاع رسانی نیروی انتظامی موجود است، واقعیت این است که این پرونده ها ناشی از شکایت گیرنده هاست. اما بسیاری از افراد در این میان، پول زیادی پرداخت نموده اند اما خارج از نوبت عضو سالم مورد نظر خود را دریافت نموده اند و لذا شکایتی از دلال و واسطه ندارند.

• واسطه ها عموما از چه راه هایی برای پیدا کردن متقاضیان خود انتخاب می نمایند؟ این روزها دلال ها از فضای مجازی استفاده می نمایند و کمتر حضور فیزیکی در خیابان ها دارند...

سایت های غیررسمی یکی از راه هایی است که بعضی از دلال ها از آن برای تبلیغ کار خود استفاده می نمایند. در خیابان ها هم معمولا اطراف بیمارستان هایی که محل پیوند اعضا یا نگهداری بیمارانی در این حوزه هستند، آگهی هایی توسط این افراد چسبانده می گردد. اگرچه این آگهی ها توسط نیروی انتظامی بارها و بارها معدوم می شوند اما دوباره چسبانده می شوند و این روند ادامه دارد. این واسطه ها همچنین در محیط اطراف این بیمارستان ها افرادی را می گمارند که تراکت های مربوط به کارشان را بین کسانی که از بیمارستان خارج یا به آن وارد می شوند، پخش کند.

دلال ها و واسطه ها همچنین در ساعات ملاقات به بیمارستان ها می روند و کیس های مورد نظر خود را شناسایی می نمایند یا با بعضی از افراد دست دوم یا سوم بیمارستان ها ارتباط می گیرند و یا از آنها به شکل زیرکانه ای کسب داده می نمایند یا با دادن وجهی رضایت آنها را جذب می نمایند.

• قاچاق رسانه ای

بسیاری از خبرهایی که در فضای مجازی درباره خرید و فروش اعضای بدن بچه ها کار و... منتشرشده یا می گردد مستندی ندارد و صرفا ناشی از یک جریان سازی رسانه ای است. یا مثلا خبر می رسد که اعضای بدن ایرانی ها به آن سوی مرزها به شکل سازمان یافته قاچاق می گردد! اینها مکتوب نیست. مستند ندارد.

• مجله پیوند عضو