حیات بخش کرمان بودجه و متولی مشخصی ندارد - سفر به کیش

رئیس مرکز کرمان شناسی در تعبیر قابل تاملی معتقد است: قنات برای این سرزمین حکم کلیه ها را در بدن دارد و انتقال آب از هرجا حتی خلیج فارس یعنی دیالیز.

مضمون این تعبیر سید محمدعلی گلابزاده را اینطور میتوان معنا کرد: البته اگر کار کسی به مرحله دیالیز برسد نمیتوان گفت که این نوع درمان انجام نگردد اما پرسش حیاتی و مهم این است که چرا به کلیه ها توجه نمی گردد تا احتیاجمان به دیالیز هم برطرف گردد؟

رئیس مرکز کرمان شناسی در جای دیگری در مراسم راه اندازی مرکز قنات استان کرمان طی 24 شهریور سال جاری اینچنین درددل کرد: از دهه 50 که ما همایش احیای قنات ها را برگزار کردیم، خیلی ها فریاد زدند قنات ها را باید دریابیم و احیا کنیم اما کسی توجه نکرد؛ حالا که در دقیقه نود هستیم یا شاید هم از دقیقه نود گذشته باشیم اما هنوز فرصت نجات و احیای قنات ها وجود دارد.

واقعیت اینکه هرچندسال گذشت و دانشگاه و مدرک های دانشگاهی آنچنانی صادر یا دریافت کردیم، هنوز باید بنشینیم و به تصمیم، خلاقیت و اقدام پیشینیانمان در همین سرزمین بیندیشیم و غبطه بخوریم که تصمیم هایی که گرفته اند با همان دانش و تجربه، متناسب با اقلیم و شرایط سرزمینشان بهترین بوده است؛ از جمله همین ایده راه اندازی قنات در کشور که هنوز که هنوز است جاری است و برخی آن را تنها نجات بخش این سرزمین از دست کم آبی و بی آبی و خشکسالی می دانند.

اما قنات باوجود این اهمیت حال و روز خوبی ندارد؛ قنات شناسان می گویند بزرگترین مشکل اینکه بودجه کافی و متولی تعیین ندارد و هنگامی که دقیق تر می شویم می بینیم درست می گویند چون حتی در بدیهیات آن هم مانده ایم.

به سراغ مسئولان کرمان بروید و ببینید حتی آمار یکسانی از تعداد قنات ها ندارند چون بر سر تعریف قنات یا بحساب آوردن منابع آبی ذیل تعریف قنات، نتوانسته اند با هم به یک تعریف واحد در همه این سالها برسند؛ هنوز که هنوز است می گویند برای بازسازی و بازسازی قنات ها پول نداریم؛ حتی قنات های ثبت جهانی ما در کرمان هم آنچنان که باید با ظرفیت سازی جهانگردی روبرو می بودند، نیستند و همه هم یک جواب بیشتر ندارند: پول نبوده یا کم بوده است.

اما همه اینها علت نمی گردد که ارزش و جایگاه قنات را ندانیم و نبینیم؛ قنات های استان کرمان روزگاری رگهای حیات مردم این دیار کویری بوده اند و هنوز هم در خیلی جاها هستند که در گذر زمان و در سایه خشکسالی و بی توجهی، باید گفت به واقع نفسشان به شماره افتاده است.

گرچه سخن از شرایط مسائل قنات درحالی است که چندماهی از راه اندازی مرکز قنات استان کرمان می گذرد؛ اقدام موثر و مثبتی که هرکسی از آن استقبال کرده است و البته باید دید که خروجی عملی اینچنین اقداماتی چیست و چطور باید باشد.

تعریف ساده ابتکاری ایرانی

قنات ها قرن ها مهمترین منبع تامین آب شرب، کشاورزی و رگ حیات منطقه ها خشک و نیمه خشک کشور بوده است؛ این ساخته شگفت انگیز بشری جریان آب را بدون استفاده از هیچ نوع انرژی به صورت طبیعی از زیرزمین به بیرون هدایت می کند تا زیست بشر در منطقه ها کم آب جریان یابد.

قنات مجموعه ای شامل چندین چاه و یک تونل زیرزمینی است که آب را از مادرچاه که به سفره آب های زیرزمینی متصل است به مظهر قنات و جایی که آب در سطح زمین ظاهر می گردد منتقل می کند؛ قنات ها از سطوح شیب داری برخوردارند که با پیمودن جهت، آب موجود در لایه های زیرزمینی را به زمین های بالاتر هدایت می کنند و عبور آب از زیر زمین تبخیر را به حداقل ممکن می رساند.

بسیاری از مورخان معتقدند فناوریِ قنات یا کاریز را نخستین بار مردمی رایج کردند که پنج یا 6 هزار سال پیش در منطقه ها خشک ایران کنونی می زیسته اند؛ این فناوری رفته رفته از آن منطقه ها به جاهای دیگر جهان نیز راه یافته است.

آنطور که در برخی منابع آمده، پولیبیوس، مورخ یونانی در قرن دوم پیش از میلاد از قنات های ایران یاد کرده و از چاه ها، شبکه ها و آبراه های زیرزمینی برای هدایت آب به سطح زمین در بیابان های خشک آن سخن گفته است.

ایران به عنوان خاستگاه قنات، بیشترین رشته قنات را در جهان دارد و بیش از 50 درصد کل قنات های جهان در ایران است بطوریکه 32 هزار و 164 رشته قنات فعال با 9 میلیون مترمکعب دبی آب در ایران وجود دارد.

پژوهش های باستان شناختی بویژه درباره سفال های پراکنده در اطراف دهانه چاه های برخی قنات ها اثبات کرده اند که کندن آبراه اصلی برخی از آنها در کشور به 2500 سال پیش در زمان هخامنشیان می رسد.

استان پهناور کرمان از خاستگاه های اصلی قنات در تاریخ بشری است و بنا به نوشته مورخان اولین قنات ها در محدوده این سرزمین شکل گرفته اند؛ اگر قنات نبود شهرهایی مثل کرمان، سیرجان، بم، راور، کوهبنان، زرند و شهربابک و شهرهای دیگر نیز شکل نمی گرفت و مردمی که مدیریت امور قنات ها را عهده دار بوده اند به این کار افتخار می کردند.

کرمان یکی از نقاطی است که بیشترین قنات در آن حفر شده و قدمت برخی از آنها به قرنها قبل بازمی گردد؛ برای قنات گوهرریز جوپار قدمتی 750 ساله ثبت شده که احداث اولیه آن به زمان ساسانیان بر می گردد و اینک نیز در کنار 2 قنات دیگر در شهرستان بم به ثبت جهانی رسیده است.

چه شد که این شد؟

طی دهه های گذشته با توسعه جمعیت و بالا رفتن مقدار کشاورزی و زراعت، حفر چاه برای سهولت برداشت آب به صورت سرسام آوری رواج پیدا کرد و همین مساله باعث برداشت بی رویه و بدون ضابطه از منابع گرانبهای آب های زیرزمنی از یک سو و بی توجهی به کیمیای قنات از سوی دیگر شد بطوریکه علاوه بر کاهش مقدار آب چاه های عمیق و نیمه عمیق، آبدهی قنات ها نیز تحت تاثیر قرار گرفته و تمدن قناتی رو به نابودی می رود.

شاید خشکسالی را مهمترین علت آسیب به قنات ها بدانیم اما در واقع خودمان با تغییر در سبک زندگی مقصر هستیم، مهاجرت و خالی شدن روستاها از پیامدهای خشک و بایر شدن قنات هاست که با نابودی اقتصاد روستایی شاهد ظهور آسیب های زیادی در حوزه های مختلف هستیم؛ واضح است که احیای قنات ها تاثیر بسزایی در حیات دوباره روستاها دارد.

پای صحبت قنات شناسی که رئیس مرکز قنات استان شد

کارشناسان و متخصصان قنات استان کرمان از کم توجهی به قنات ها گلایه شدید دارند و احیای این سازه های پر اهمیت را از موثرترین راهکارهای مقابله با خشکسالی و کم آبی می دانند و برنامه ریزی و تخصیص منابع را در این فوری و اولویت می دانند.

تلاش های اولیه برای ساماندهی قنات های دایر و احیای قنات های بایر اخیرا از طرف تعدادی از کارشناسان خبره و علاقمندان با همراهی مسئولان ذیربط با راه اندازی مرکز قنات استان کرمان شروع شده که امیدها را زنده کرده است؛ هرچند موانع و مسائلی مانند کمبود بودجه، فقدان متولی تعیین، کاهش نزولات جوی و غیره در این جهت مشاهده می گردد.

ثبت ملی قنات راهکار نجات این تمدن بشری

محمد برشان که می گوید عاشق قنات و تمدن میراثی آن است و بخش بزرگی از عمرش را به تحقیق و پژوهش راجع به این سازه های آبی کم نظیر پرداخته است، هنوز امید دارد تا قنات های استان کرمان در جهت حیات قرار گیرد.

وی که اخیرا به عنوان رئیس مرکز قنات استان کرمان معرفی شده است با اشاره به اهمیت قنات ها در شکل گیری تمدن گفت: قنات عنصر بزرگ تمدنی در تاریخ این سرزمین محسوب می گردد و تمدن های قناتی کرمان در جهان کم نظیر است؛ بطور مثال تمدن قناتی شهرستان بم از اهرام مصر نیز قدمت بیشتری دارد، اما ما متاسفانه در حال نابودی این میراث با ارزش هستیم.

برشان با بیان اینکه قبلا متولی جامع و تعیینی برای قنات های استان کرمان وجود نداشت تاکید کرد: در سالهای گذشته شاهد خشک و بایر شدن قنات ها بودیم و برای رسیدگی به شرایط نامطلوب قنات ها و بحران آب، مرکز قنات استان راه اندازی شد.

وی پیرامون اینکه حیات بخش کرمان بودجه و متولی تعیینی ندارد، گفت: میراث فرهنگی، جهادکشاورزی و آب منطقه ای از جمله اعضای مرکز قنات استان کرمان هستند و ساماندهی قنات ها و مقنیان، تهیه شناسنامه قناتی و پیگیری ثبت ملی و جهانی قنات ها از جمله مهمترین اهداف ایجاد این مرکز بشمار می رود.

این کارشناس قنات کرمان پیرامون اینکه حیات بخش کرمان بودجه و متولی تعیینی ندارد، ادامه داد: با همکاری اداره کل میراث فرهنگی، جهانگردی و صنایع دستی استان دبیرخانه های قنات استان را راه اندازی کردیم که در شهرستان های بم، شهربابک، زرند، سیرجان و بافت دبیرخانه های ثبت تمدنی قنات شروع به کار کرده است و در آینده نزدیک نیز تمدن قناتی جنوب کرمان را نیز شروع می کنیم.

فقدان متولی تعیین حوزه قنات ها

وی با تاکید دوباره بر ضرورت ساماندهی متولی حوزه قنات ها اظهار داشت: دستگاه های متعددی در امر رسیدگی به قنات ها مسئولیت دارند و احتیاج است تا یک دستگاه تعیین ساماندهی امور را برعهده گیرد؛ بطور مثال آمار قنات ها در سطح ایران و کرمان از سوی مراجع مختلف تفاوت دارد که باید چنین مسائلی حل گردد.

برشان پیرامون اینکه حیات بخش کرمان بودجه و متولی تعیینی ندارد، شرح داد: خشکسالی های دهه های گذشته و جایگزینی پروژه حفر چاه به جای قنات مهمترین دلایلی است که حیات قنات های استان کرمان را به مخاطره انداخته، ضمن اینکه تهیه شناسنامه و ثبت ملی قنات ها احتیاج فوری تمدن قناتی استان است تا از تخریب و نابودی این میراث بشری جلوگیری گردد.

آبدهی قنات های کرمان

وی درباره آخرین شرایط آبدهی قنات های استان گفت: به لحاظ اینکه آمار مورد استناد ما برای تعداد قنات ها، وزارت نیرو است، اینک یک هزار و 935 قنات در استان کرمان داریم که اغلب آنها به علت خشکسالی با کمبود آب روبرو هستند و به لحاظ آبدهی برخی به حدود 10 لیتر در ثانیه آبدهی رسیده اند، البته در منطقه بم قنات هایی داریم که تا 160 لیتر در ثانیه آبدهی دارند.

بودجه ناکافی و واقعیتی به نام فرونشست

رئیس مرکز قنات استان کرمان با اشاره به کم بودن اعتبار تخصیص یافته به بخش قنات اضافه کرد: برای ساماندهی و حفظ قنات ها اعتباراتی از طریق وزارت جهاد کشاورزی و فرمانداری ها اختصاص داده می گردد اما این بودجه ها برای احیا و نگهداری قنات ها بسیار کم است حتما قنات ها باید شناسنامه دار باشند و طی یک فرایند فنی و کارشناسی شده بودجه آنها تعیین و تامین گردد.

وی با اشاره به پدیده بسیار مخرب فرو نشست زمین گفت: برداشت آب های زیرزمینی ضربه جدی به منابع آبی و خاکی ما زده است، اما با احیا و آبادانی قنات ها بویژه در منطقه ها کوهستانی می توان بخش زیادی از آب مورد احتیاج در بخش های کشاورزی و شرب را تامین کنیم.

برشان همچنین در خصوص ثبت قنات ها در فهرست آثار جهانی اظهار داشت: ثبت جهانی سه قنات از استان کرمان باعث شده تا توجه ویژه ای به آنها گردد که خود حرکت مثبتی در حفظ و ساماندهی این قنات هاست که در کنار آن ظرفیت بسیار خوبی برای جذب جهانگردان نیز ایجاد می کند.

جهاد کشاورزی به عنوان متولی بخش کشاورزی که عمده آب در این حوزه در استان کرمان مصرف می گردد، سهم عمده ای در نظارت، نگهداری و احیای قنات ها دارد، هر چند آنطور که گزارش شده اقداماتی از طریق این سازمان اجرا شده است، اما ساماندهی و زنده نگهداشتن قنات ها تنها کار یک سازمان نیست و احتیاج به همکاری چند بخشی دارد.

380 میلیون لیتر مکعب مقدار برداشت از آب قنات های کرمان

براساس گفته های رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان تعداد قنات های این استان سه هزار و 991 رشته و مجموع طول آنها پنج هزار و 870 کیلومتر و پر آب ترین قنات های استان، قنات پاکم و قنبر آباد واقع در شهرستان بم با دبی بالای 350 لیتر در ثانیه است.

عباس سعیدی پیرامون اینکه حیات بخش کرمان بودجه و متولی تعیینی ندارد، گفت: طولانی ترین قنات های استان قنات زمجرد شهرستان سیرجان به طول 42 کیلومتر، قنات کریم آباد شهداد با طول 24 کیلومتر، قنات رحمت آباد شهرستان ریگان حدود 19 کیلومتر و کوتاهترین قنات تا 50 متر نیز در استان کرمان وجود دارد و مقدار برداشت سالیانه از قنات های استان 380 میلیون متر مکعب برآورد شده است.

قنات و تثبیت جمعیت روستایی

مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان نیز گفت: قنات سازه ای است که بدون صرف هیچگونه انرژی و براساس توان سفره آب زیرزمینی طی هزاران سال آب شرب و کشاورزی را به بهترین کیفیت تامین کرده، نگهداری و حفظ این سازه موجب تثبیت کانون جمعیت روستاها و جلوگیری از مهاجرت می گردد که به صورت مستمر احتیاج به بازسازی دارد.

محمد کهنوجی می افزاید: لذا حفظ این منبع آبی از ضروریات سازمان جهاد کشاورزی بشمار می رود و طبق مطالعات اجرا شده بیش از سه هزار و 500 رشته قنات دایر در شمال استان کرمان موجود است که میانه آبدهی آنها حدود 12 لیتر در ثانیه است.

مغایرت آماری

این مقام مسئول در سازمان جهاد و کشاورزی کرمان مغایرت آماری تعداد قنات ها بین این نهاد و آب منطقه ای را چنین ذکر کرد: شرکت آب منطقه ای تنها قنات هایی که در دشت قرار دارند را در آمار می آورد، اما جهاد کشاورزی آمار قنات های دشت و کوهستان را ملاک قرار می دهد.

ادعای بازسازی به بهترین نحو و نظارت کنندگان قنات

وی با اشاره به تخصیص اعتبار به قنات های استان کرمان گفت: با توجه تعداد قنات های دایر استان هر سال سعی و تلاش شده با توجه به اعتبارات تخصیصی به بهترین نحو امر بازسازی و نوسازی قنات ها مدنظر قرار گیرد.

مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان ادامه داد: در فرایند بازسازی و نوسازی قنات های استان، تمامی فعالیت های اجرا شده از طریق مقنی های تجربی دارای صلاحیت از سازمان برنامه و بودجه انجام گرفته است.

به گفته کهنوجی کنندگان قنات ها در امر انتخاب و نظارت بر تمامی فرایندهای اجرا شده در قنات ها از قبیل قرارداد اجرایی، حجم عملیات اجرا شده در قنات ها، تمامی پرداخت ها و تحویل موقت حضور دارند و تایید می کنند و کننده بهره برداران قنات ها دخالت مستقیم در این امور دارند.

وی با اشاره به احیا و بازسازی قنات ها در استان کرمان از طریق جهاد کشاورزی تاکید کرد: عمده عملیات اجرا شده بر روی قنات ها شامل کارهای زیر بنایی از قبیل کول گذاری، طوقه چینی میله چاه و سرگیری چاه (عملیات فنی ترمیم) است و به علت اینکه بیشتر قنات های استان در منطقه ها کوهپایه ای و کوهستانی استان واقع شده است و به اصطلاح فنی این قنات ها عمدتاً هوابین بشمار می فرایند و تابع مستقیم نزولات جوی سالانه هستند، آبدهی آنها نیز تغییر دارد.

کهنوجی گفت: از سوی دیگر در بیشتر سالها متاسفانه حوادث طبیعی از قبیل سیل و زلزله در بخشی از منطقه ها مختلف استان به تعدادی از قنات ها خسارت وارد می آورد.

به گفته وی چنانچه احیا و بازسازی این قنات ها با همکاری بهره برداران در کمترین زمان ممکن انجام نگردد شاهد مسائل خواهیم بود و چون بضاعت مالی بهره برداران این منطقه ها اندک و اینکه عمده معیشت و حتی آب شرب مردم و دام روستا وابسته به این منبع آبی است، تلاش شده تا با احیای مجدد این قنات ها از مهاجرت روستاییان به شهرها تا حد امکان جلوگیری بعمل آید.

افزایش آبدهی قنات های کرمان پس از نوسازی

وی با اشاره به افزایش دبی آب قنات ها قبل و بعد از احیا گفت: در سالهای گذشته بسته به نزولات جوی، پس از احیا و بازسازی بین 5 تا 10 لیتر در ثانیه افزایش آبدهی اتفاق افتاده است؛ بطور مثال برخی قنات ها که طی 10 تا 15 سال گذشته به طور کامل خشک شده بودند با عملیات اجرا شده احیا، بهره برداران از شهر به روستاها مهاجرت کردند و به کار کشاورزی خود ادامه دادند.

ثبت 4700 قنات در سامانه

مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان کرمان ادامه داد: از سال 97 سامانه اطلاعات مکانی قنات های کشور از طریق وزارت جهاد کشاورزی راه اندازی و استان ها موظف به ثبت اطلاعات قنات ها در این سامانه شده اند که تا به امروز آمار قنات های 14 شهرستان از 16 شهرستان استان در سامانه فوق بالغ بر چهار هزار و 700 رشته قنات دایر و بایر ثبت شده است.

وی گفت: مرکز قنات استان از شهریور سال جاری در شهر جوپار کرمان با هدف حفظ، احیا و بازسازی این سازه ارزشمند آبی استان افتتاح شده که رئیس سازمان جهاد کشاورزی نیز جز هیات امنای این مرکز است.

تایید کمبود اعتبار با وجود تعداد بالای قنات

کهنوجی اظهار داشت: با توجه به کمبود اعتبارات و تعداد زیاد قنات ها در استان کرمان که اغلب احتیاج به احیا و بازسازی دارند، امکان اینکه بتوان با اعتبارات موجود همه احتیاجهای یک قنات را برطرف کرد وجود ندارد و فقط با اعتبار موجود بخشی از طول قنات هایی که بیشترین مشکل را داشته باشند به بهترین نحو مورد بازسازی قرار می گیرد.

حوزه جهانگردی قنات تجربه تازه و مجذوب کنندهی است

صرف نظر از موضوعات مربوط به آبدهی و بخش کشاورزی قنات، این پدیده وجه مهم دیگری هم دارد که آن هم جهانگردی است؛ وجهی که خود می تواند و انتظار می رود به امکانی برای ظرفیت سازی با هدف تقویت قنات انجام گردد و بخشی از کاستی ها و کمبودها نیز از این بخش جبران و تامین گردد.

قنات ها علاوه بر قدمت به لحاظ نوع سازه برای استخراج آب از اعماق زمین بسیار مجذوب کننده و شگفت انگیز هستند، همین مزیت می تواند برای جذب جهانگرد نیز استفاده گردد و استان کرمان با دارا بودن سه قنات ثبت جهانی فرصت خیلی خوبی در این حوزه دارد.

همیشه پای کمبود اعتبار در میان است

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، جهانگردی و صنایع دستی استان کرمان با اشاره به ثبت جهانی سه قنات گوهرریز جوپار و اکبرآباد و قاسم آباد بم در محدوده این استان گفت: در یک سال گذشته بحث ساماندهی محوطه پیرامون قنات گوهر ریزجوپار را انجام دادیم و جهت بازدید پیاده با توجه به اعتبار موجود ایجاد شد اما هنوز ناقص است که در فازهای بعدی باید تکمیل گردد.

تورهای جهانگردی قنات راه اندازی شده اند

مجتبی شفیعی اضافه کرد: در سال های گذشته ورودی ها به گالری های قنات گوهر ریزجوپار طراحی و ساماندهی شده اند، مدیریت مستقل پایگاه جهانی برای این قنات تعریف و با مشارکت انجمن های مردمی میراث تورهایی برای بازدید جهانگردان از قنات راه اندازی شده است.

وی شرح داد: درباره قنات های اکبرآباد و قاسم آباد بم نیز مشاوری از طریق شهرداری بروات بم انتخاب شد تا طرحی زیر نظر میراث فرهنگی برای مناسب سازی و ساماندهی اطراف مظهر قنات تهیه گردد تا این آثار جهانی در شرایط بهتری قرار گیرند.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، جهانگردی و صنایع دستی استان کرمان اظهار داشت: قنات های داوران رفسنجان و حجت آباد عنبرآباد در استان کرمان ثبت ملی شده اند، پفراینده هشت قنات بم، 6 قنات ارزوئیه و 2 قنات جیرفت برای ثبت ملی در دست اقدام است و سعی داریم تعداد قنات های ثبت ملی استان اضافه گردد.

وی با اشاره به ظرفیت تمدنی قنات های کرمان برای ثبت جهانی و ملی گفت: قنات به عنوان یک عنصر که حاصل نبوغ ایرانی ها محسوب می گردد بسیار ارزشمند است و قنات هایی که دارای ویژگی های خاصی هستند در اولویت ثبت ملی قرار دارند که پفراینده ها طی فرآیند تعیینی مصوب و در فهرست آثار ملی قرار می گیرند.

شفیعی شرح داد: پیشنهاد ثبت تمدن قناتی بم از طریق انجمن قنات استان ارائه شده است که در حال بررسی هستیم، البته قنات ها زیر مجموعه اموال غیرمنقول با داشتن شاخصه های لازم امکان ثبت ملی شدن دارند.

وی با بیان اینکه بحث جهانگردی قنات تجربه تازهی در حوزه جهانگردی کرمان است اضافه کرد: حضور در سازه تاریخی و زیبای قنات برای جهانگردان می تواندمجذوب کنندهیت و هیجان داشته باشد و قادر است تعداد زیادی جهانگرد به خود جذب کند که تا به امروز مغفول بوده است؛ البته قنات ها یا هر اثر فرهنگی ظرفیت تعیین بازدید دارد و باید مدیریت بهره برداری آن به دقت انجام گردد.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، جهانگردی و صنایع دستی استان کرمان تاکید کرد: برای ثبت ملی و جهانی قنات ها ردیف اعتباری وجود دارد که براساس اولویت تخصیص داده می گردد، هر چند این بودجه کفاف تمامی هزینه ها را نمی دهد و حوزه میراثی قنات احتیاج به اختصاص اعتبارات بیشتری دارد.