تاراج یک سرمایه، خطر انقراض در کمین گونه های گیاهی ودارویی کهگیلویه وبویراحمد - سفر به کیش

به گزارش خبرنگار از ، کهگیلویه وبویراحمد به دلیل موقعیت اکولوژیک و توپوگرافی خاص رویشگاه وخاستگاه 2 هزار و 200 گونه دارویی وخوراکی است. وجود همین پتانسیل و ظرفیت عظیم نیزباعث شده تا کهگیلویه وبویراحمد به عنوان بزرگترین ذخیرگاه گیاهی ایران وحتی جهان مطرح گردد.

مدیرکل محیط زیست استان در مورد وجود این ظرفیت در کهگیلویه وبویراحمد می گوید: وجود این میزان گونه های گیاهی دراستان معادل 16 درصد کل گیاهان کشور است.

محسن جعفری نژاد بسطامی با بیان اینکه گونه های گیاهی در منطقه حفاظت شده دنا نیز از 46 کشور جهان بیشتر است می افزاید: 30 درصد گونه های دارویی کشور نیز در دنا واقع شده است و همین ویژگی ها هم سبب شده تا این منطقه شانزدهم تیرماه سال 90 به عنوان پانصد و شصت و یکمین ذخیره گاه زیست کره جهان در سازمان یونسکو ثبت گردد. البته استان کهگیلویه وبویراحمد خاستگاه 3 گیاه دارویی کمیاب جهان از جمله باریجه، آنغوزه و گزانگبین نیز هست که در ارتفاعات استان می رویند وعلاوه برخواص دارویی دارای کاربرد اقتصادی چشمگیر در صنعت داورسازی نیزهستند.

با این حال، اما امروز به جای استفاده موثر از این ظرفیت عظیم وچشمگیر که به راحتی می توان با استفاده مطلوب از آن چرخ های توسعه استان را چرخاند شاهد به تاراج رفتن ونابودی گیاهانی هستیم که هر کدام حکم یک گنجینه ارزشمند را دارند.

باید اذعان کرد حال وروز طبیعت وعرصه های جنگلی و مرتعی کهگیلویه وبویراحمد که شامل بیش از یک میلیون و 722 هکتار عرصه می گردد حال وروز خوبی نیست وخطرانقراض در کمین بیش از 40 گونه گیاهی ارزشمندی است که در این استان می رویند.

کافی است گشت کوچکی در سطح شهر یاسوج به عنوان مرکز استان داشته باشی آن وقت با جماعت فروشنده ای روبرو می شوی که درسبد فروششان انواع واقسام گیاهان کوهی یافت می گردد ومردم نیز برای خرید صف کشیده اند تا از خیل خریداران عقب نمانند. معلوم نیست این حجم از گیاهان کوهی از چه راستای گذشته که این چنین دربازار ودر دست فروشندگان به وفور یافت می گردد.

اخلال در اقتصاد ملی

برداشت غیر اصولی و بی رویه وریشه کنی گیاهان دارویی وکوهی به دلیل نبود منابع درآمد پایدار وبه تبع آن بیکاری موجود در استان باعث شده تا شاهد وضعیت نابسامان این روز های گیاهان دارویی باشیم به نحوی که این مسئله هم باعث کاهش نفوذ ناپذیری خاک شده وهم حیات 375 گونه جانوری دنا را به خطر انداخته وهم وقوع سیلاب را دراستان محتمل نموده است.

یک پژوهشگر درهمین خصوص با بیان اینکه بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی اساسی ترین بخش اقتصاد ملی کشور را با مشکل روبرو نموده می گوید:همه این تخریب ها در شرایطی بوده که برای رشد مجدد درخت و جنگل صد ها سال و برای جایگزینی خاک از بین رفته هزاران سال زمان لازم خواهد بود.

مومنی تاکید می نماید: بهره برداری از طبیعت باید با استفاده از روش هایی انجام گردد که کمترین میزان تخریب را بر این محیط ها تحمیل کند و تا مرزی انجام پذیرد که طبیعت توان بازسازی منابع خویش را پیدا کند.

البته وی به واقعیت تلخی هم اشاره نمود وادامه داد:انسان امروزی کاری نموده که علاوه برتنگ شدن عرصه حیاتی برخودش برای نسل های آینده نیز چیزی باقی نمی ماند.

گونه های درمعرض خطر انقراض

سرپرست اداره جنگلداری و جنگل کاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری کهگیلویه و بویراحمد هم کرفس، ریواس، بیلهر، موسیر، جاشیر، چویل، بومادران، پونه کوهی، برنجاسب، آویشن، زرآبی یا چای کوهی، بابونه، چوبک، جلپه، خاری، پشموک، توت سهری، میخک، انگیون، کارده، ریواس، پیاز وحشی یا تره، ختمی وحشی، بن سرخ، کتیرا، گل گاوزبان، بیلهر، خاکشیر، پرسیاوشان و چندین گونه گیاهی دیگر از مهمترین گیاهان دارویی و خوراکی این استان خواند وگفت:بعضی گونه های گیاهان کوهی از جمله بیلهر، بن سرخ، تره کوهی و آنغوزه را درمعرض خطر انقراض هستند.

مصطفی خلفی افزود:این گونه های گیاهی به علت برداشت بی رویه در سال های گذشته در مراتع کهگیلویه و بویراحمد کمیاب شده اند.

وی اعلام کرد: برداشت گونه های گیاهی یاد شده و سایر گونه هایی که با پیاز تکثیر می شوند ممنوع است و با افراد خاطی از سوی منابع طبیعی برخورد می گردد.

خلفی با اشاره به نقش جنگل ها و مراتع در توسعه اقتصادی و اجتماعی جوامع انسانی گفت: کاهش آلایندگی های زیست محیطی، بهره برداری به عنوان گردشگری و اجرای طرح های اقتصادی نظیر گیاهان دارویی از حداقل مزایای این گنجینه های خدادادی است.

هشدار به متجاوزان طبیعت

کشف وضبط بالغ بر 35 تن انواع گیاهان کوهی درسال گذشته وهمچنین کشف بیش از 10 هزار بوته بیلهر در استان در سالجاری از مصادیق شاخص این ریشه کنی هاست.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان درهمین زمینه با بیان اینکه از یک دستگاه خودروی سایپا بیش از 10 هزار بوته گونه بیلهر توقیف شد اظهارداشت:گونه های کوهی و مرتعی گیاهی کهگیلویه و بویراحمد به دلیل سو استفاده بعضی از سودجویان و تخریب نمایندگان منابع طبیعی در حال انقراض است.

جعفری نژاد ضمن هشدار به متجاوزان طبیعت افزود: هیچ گونه حمایت قانونی و اقتصادی از آن ها نخواهد شد.

وی توضیح داد: افرادی که به منظور برداشت گیاهان خوراکی به کوه می روند و در زمان و مکان نامناسب به قلمرو حیات وحش نزدیک می شوند در این ایام که خرس ها از خواب زمستانی بیدار و پلنگ ها در شرایط خاص خود قرار دارند ممکن است انسان را به عنوان خطر (دشمن) احساس نموده و حمله نمایند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد با تاکید بر هرگونه هماهنگی قبل از ورود به این مناطق، افزود: گردشگران و طبیعت گردان قبل از ورود به هر منطقه با محیط بانان هماهنگی های لازم را انجام دهند تا به عنوان همراه یا معرفی راستا ها و مناطق کم خطر به آن ها یاری نمایند.

البته به گفته جعفری نژاد تداوم طبیعت گردی نیازمند ترویج فرهنگ گردشگری مسئولانه است، چرا که بعضی افراد بدون در نظر دریافت جنبه های حفاظتی طبیعت به رها کردن زباله درطبیعت، شکستن شاخه های درختان، ریشه کنی بعضی گیاهان کمیاب، تخریب سبزه ها و گلزارها، آتش افروزی در طبیعت اقدام می نمایند که تبعات و هزینه های سنگینی برای محیط زیست به دنبال دارد.

رفتار های قهری پس از بوته کنی پاسخگو نیست

البته باید یادآور شد صرف راه های قهری راهگشا وحافظ این سرمایه ملی ارزشمند نخواهد بود وباید فرهنگ واستفاده صحیح از آن ها آموزش داده ونهادینه گردد.

یک فعال زیست محیط دراستان دراین باره با بیان اینکه گونه های گیاهی خوراکی و دارویی زاگرس که معیشت جوامع محلی از راه فروش آن ها می گذرد، در معرض خطر انقراض قرار گرفته است، برداشت بی رویه و غیر اصولی جوامع محلی و گردشگران علت اصلی این وضعیت است.

امید سجادیان افزود:جاشیر، بن سرخ، بیلهر، کرفس کوهی، ریواس، چای کوهی، آویشن دنایی، بومادران، پونه کوهی، هلمه، گل گاو زبان، خاری و درمه کوهی، مریم گلی، بابونه، زنجبیل، شیرین بیان، رازیانه، پنیرک و حتی مرزنجوش و از جمله گیاهان دارویی و خوراکی منطقه زاگرس هستند که به دلیل ناآگاهی جوامع محلی و گردشگران در معرض خطر انقراض قرار گرفته اند.

وی با اشاره به اینکه متاسفانه در منطقه زاگرس بسیاری از گیاهان خوراکی و دارویی بدون آنکه به مرحله گل دادن برسند یا حتی ریشه آن ها حفظ گردد برداشت می شوند، توضیح داد: این کار موجب نابودی کامل نسل این گیاهان شده است.

این فعال محیط زیست ادامه داد: بعضی گیاهان دارویی و خوراکی هم تنها در رویشگاه های طبیعی و آن هم در مناطق خاص می رویند، گفت: این گیاهان منبع درآمد جوامع محلی هستند، ولی برداشت بی رویه و غیراصولی بیشتر گونه های گیاهی و دارویی را در معرض انقراض داده و حتی بعضی گونه ها مثل بن سرخ و جاشیر در بعضی مناطق کاملا از بین رفته است.

سجادیان تاکید نمود:ساختار بعضی گیاهان دارویی و خوراکی خودور به گونه ای است که پیاز یا ریشه گیاه آن ها در محیط های غیرطبیعی قابلیت تکثیر ندارد. به این معنی که ریشه این گیاهان را نمی توان در مزارع یا گلخانه تکثیر داد. البته بعضی از گونه ها هم قابلیت کشت در مزارع و شرایط گلخانه ای دارد، که با آموزش جوامع محلی، کشاورزان هم می توان این گونه ها را احیا کرد هم باعث ایجاد درآمد پایدار برای روستاییان شد.

سجادیان در ادامه با تاکید بر ضرورت آموزش جوامع محلی برای حفظ گیاهان خوراکی و دارویی اظهارکرد: جوامع محلی باید بتوانند از این گیاهان تخم گیری نمایند و در مناطقی که شرایط مناسب رشد گیاه را دارد آن را کشت نمایند. متاسفانه در حال حاضر شاهد هستیم که بعضی افراد گیاه را از ریشه می نمایند و نمی گذارند که به مرحله تخم ریزی برسد.

وی تاکید نمود:رفتار های قهری پس از بوته کنی پاسخگو نیست، باید قبل از بوته کنی آموزش های لازم داده گردد یعنی در کنار مقوله فرهنگ سازی، آموزش شیوه درست چیدن، مناطق مستعد و دارای این گونه ها با همکاری و توسط مردم قرق گردد وهمچنین گونه های در حال انقراض در در این مناطق کشت شوند، تا هم مردم از این امر منتفع شوند وهم گونه ها حفاظت شوند.

سجادیان گفت:بطور کلی باید به سمت معیشت های جایگزین و پایدار رفت تا ضمن کسب درآمد، وابستگی مردم نسبت به درآمد های بوته کنی و ناپایدار از طبیعت کمتر گردد.

درمجموع و همانگونه که اشاره شد آموزش جوامع محلی، قرق مناطق مستعدباهمکاری مردم، رفتن به سمت معیشت پایدار وبطور کلی فرهنگ سازی لازم بهترین راهبرد در این موضوع مهم به جای رفتاری قهری وقانونی برای حفظ گیاهان دارویی وخوراکی است.

گزارش از یاسر سجادپور

س