یک میراث ناملموس در معرض نابودی - سفر به کیش

با توجه به این که در استان های دیگر نمونه های مشابهی از برف اندیل مشاهده شده است، این دانش به عنوان میراث ناملموس به پیشنهاد استان خراسان شمالی در بهمن ماه 1400 به شماره 2597 ثبت شده است.

برف اندیل چیست و چه سرنوشتی پیدا کرد؟

برف در ارتفاع های 2400 متر از سطح دریا، ماندگار خیلی خوبی دارد. بنابراین عشایر ساکن در منطقه ها کوهستانی گودال هایی را که در کوهپایه ها وجود دارد و در فصل بهار و تابستان آفتاب به آن ها نمی تابد، پس از آخرین بارش برف با گَوَن (نوعی گیاه) می پوشانند. به این چاله ها برف اندیل به معنای انبار برف گفته می گردد. با تابش نور خورشید و افزایش دما از نیمه های بهار، برفِ جمع شده در برف اندیل ها به تدریج ذوب و از بخش زیرین آن، آب باریکه ای جاری می گردد و دامداران با ایجاد چاله هایی در مسیر آب که عشایر کرمانج به آن دالو می گویند، از آب حاصل از ذوب برف برای شرب دام و نیز تامین آب مورد احتیاج خانواده استفاده می نمایند.

در واقع برف اندیل از یک انبار بزرگ برف در شیاری رو به شمال درست می گردد که روی آن را بوته های گون می چینند و یا با لایه ای از خاک به ضخامت 20 سانتی متر می پوشانند. طول چاله ها بیش از 10 متر است و گاهی به 20 متر می رسد و عرض آن ها بین 6 تا 10 متر است.

کوه علی کل در دهستان هزار مسجد، منطقه شاوست در میان کوه درگز، قدمگاه کوه های نورانی، برفندیل های گلول در شمال شیروان و بعضی از روستاهای قوچان، از جمله منطقه های در خراسان شمالی هستند که برف اندیل یا برف چال در آن ها هنوز مشاهده می گردد. البرز مرکزی هم از دیگر منطقه های است که برف اندیل هایی در آن وجود دارد.

علی حسین پناه ـ تدوین گر پرونده ثبتی برف اندیل و کارشناس جامعه شناسی ـ که این توضیحات را درباره این میراث ناملموس به ایسنا ارائه کرد، درباره شرایط امروز برف اندیل های استان خراسان شمالی گفت: متأسفانه تغییرات اقلیم و آب وهوا تأثیرات خیلی بدی روی آن گذاشته است.

او اضافه نمود: اصولا برف اندیل ها در ارتفاعات و قله های بلند و برف گیر به چشم می خورند، چون در ارتفاعات هم برف زیادی می بارد و هم شرایط جوی حاکم بر محل، خصوصا سرما باعث ماندگاری زیاد برف در چاله ها می گردد. تا چند دهه گذشته برف اندیل های خراسان شمالی در ارتفاعات بیش از 2400 متر از سطح دریا مشاهده می شدند، اما در دو دهه اخیر صرفاً در ارتفاعات بیش از 2600 متر دیده می شوند و نسبت به گذشته ذخیره برف بسیار کمتری دارند.

این پژوهشگر بعلاوه اظهار کرد: نحوه نگهداری برف اندیل ها از گذشته تا امروز تغییر نموده است؛ یکسری از سازمان ها گفتند از گون ها برای پوشاندن چاله های برفی استفاده ننمایند؛ چرا که باعث می گردد پوشش گیاهی منطقه از بین رود. درحالی که گون های کنده شده برای پوشاندن چاله های برفی (برف اندیل) هفت تا هشت سال قابل استفاده هستند.