از پتاسیم چه می دانید؟ - سفر به کیش

از پتاسیم چه می دانید؟

پتاسیم یک ماده معدنی است که کمتر به آن توجه شده و در بسیاری موارد تاثیر آن در حفظ سلامت عمومی بدن نادیده گرفته می گردد. در حالی که این ماده معدنی می تواند برای بدن بسیار مفید باشد و عوارض منفی سدیم اضافی در بدن را خنثی کند و به حیاتی ترین عضلات بدن سود برساند.

وقتی صحبت از فشار خون می گردد، همه به یاد سدیم می افتند و وقتی از استحکام استخوان ها حرف می زنیم همه به یاد کلسیم می افتند و زمانی از پتاسیم صحبت می کنیم که درباره بیماران خاص چون بیماران کلیوی و افرادی چون ورزشکاران بحث می کنیم. در واقع، ما کمتر به تاثیر پتاسیم در سلامت عمومی بدن توجه می کنیم.

این ماده مغذی عمده ترین کاتیون درون سلولی در بدن آدمی است. بیش از یک سوم انرژی ما برای پمپ پتاسیم و همتای یونی آن، سدیم مصرف می گردد که بین درون و برون سلول ها در رفت و آمد هستند. پتاسیم به راهنمایی پالس های عصبی یاری می کند، در انقباض موثر عضلات معین نماینده است، سلامت کلیه ها و استخوان ها را تامین می کند و در حفظ PH بدن موثر است. واقعیت این است که وجود پتاسیم در بدن برای همه ما حیاتی است و بر هم خوردن سطوح آن در خون به بدن آسیب می رساند یا حتی می تواند مرگبار باشد.

برای سال ها مصرف نامناسب سدیم را مسؤول بروز بیماری های قلبی می دانستند و هیچ شکی هم در این باره وجود ندارد. مردم آمریکا، نمک فراوانی مصرف می نمایند و کمابیش 100 درصد از زنان و مردان این کشور بیش از مقدار توصیه شده و بیش از مقدار توصیه شده و بیش از 95 درصد از مردان آمریکایی و 75 درصد از زنان آمریکایی روزانه بیشتر از 2300 میلی گرم نمک مصرف می نمایند. به گفته کارشناسان و متخصصان تغذیه و قلب و عروق، بین مقدار مصرف نمک و پرفشاری خون ارتباط مستقیمی وجود دارد.

از طرف دیگر آمریکایی ها به قدر کافی پتاسیم دریافت نمی نمایند. اگر فردی کمبود پتاسیم داشته باشد، مقدار این ماده معدنی در خون او کمتر از 3/5 میلی مول در لیتر است. هایپوکالمی (کمبود پتاسیم در خون) می تواند عواقب خطرناکی چون آریتمی های قلبی، ضعف عضلانی و عدم تحمل گلوکز را به همراه داشته باشد. تحقیقات نشان داده که بسیاری از آمریکایی ها با کمبود میانه پتاسیم زندگی می نمایند که در طولانی مدت می تواند نتایج بدی به همراه داشته باشد. این حالت به خاطر رژیم غذایی آمریکایی هاست که بیشتر حاوی غذاهای پرسدیم بوده و مقدار مصرف میوه و سبزی حاوی پتاسیم در آنها کمتر است.

داده های حاصل از مطالعه ملی سلامت و تغذیه نشان داده که برخی از آمریکایی ها کمبود پتاسیم دارند. مردان آمریکایی در حدود 2/9 تا 3/2 گرم و زنان این کشور روزانه بین 2/1 تا 2/3 گرم در روز پتاسیم دریافت می نمایند.

بیش از 45 سال است که دانشمندان می کوشند تا ثابت نمایند پتاسیم بر روی عملکرد قلب و عروق اثرات مثبت دارد. در سال های اخیر ثابت شده که کمبود میانه پتاسیم در فرد می تواند پرفشاری خون، اختلالات دستگاه گردش خون و قلب، کاهش تراکم استخوان و تشکیل سنگ های کلیوی را سبب گردد.

تناسب سدیم و پتاسیم

سدیم و پتاسیم می توانند با یکدیگر در تضاد باشند، ولی این دو ماده معدنی در کنار یکدیگر کار می نمایند تا حجم سلولی، مقدار PH و قوای غشای سلولی تنظیم شوند. پمپ تبادل سدیم ـ پتاسیم یا پمپ سدیم که برای تعدادی از عملکردهای حیاتی سلولی انرژی تامین می کند، تعدادی از فرایندها را فعال می کند که به انقباض یا انبساط دیواره رگ ها می انجامد. این فرایند بر مبنای تمرکز الکترولیت ها در داخل و خارج سلول ها انجام می گیرد.

در حالتی که کمبود پتاسیم وجود دارد سدیم وارد سلول ها می گردد تا حجم سلولی را حفظ کند. آب هم در پی سدیم وارد سلول ها می گردد و این به دیواره رگ ها فشار وارد می کند. به مرور زمان این فشار اضافی دیواره رگ ها را سخت می کند و در برخی افراد پرفشاری خون را سبب می گردد. سدیم غشای سلول ها را غیرقطبی می کند و به کاهش قطر عروق خونی می انجامد که اولین گام در جهت پرفشاری خون است. از طرف دیگر، وجود مقادیر کافی پتاسیم در رژیم غذایی باعث می گردد که پمپ سدیم تحریک گردد و سلول های غشای پوششی به مقدار زیادی قطبی شوند که این امر سبب برداشته شدن فشار از روی رگ ها و راحت و آزاد شدن جریان خون می گردد و فشار خون را در سطح نرمال نگه می دارد.

همراهان پتاسیم

این که چطور پتاسیم می تواند در تنظیم جریان گردش خون و جلوگیری از پرفشاری خون موثر باشد، هنوز به درستی شناخته نشده است. برخی پژوهش ها حاکی از این است که پتاسیم به علت تشدید سیستم دفع ادراری سدیم، فشار خون را کنترل می کند و باعث می گردد سیستم کلیوی، سدیم بیشتری را از بدن خارج کند.

پتاسیم سیترات، نوعی بی کربنات است که در میوه ها و سبزی ها یافت می گردد. مطالعات نشان داده اند که این نوع پتاسیم باعث کاهش فشار خون می گردد، بر عکسِ سدیم کلراید (نوعی از سدیم) که در گوشت قرمز و برخی غلات یافت می گردد. کارشناسان بر این باورند که بی کربنات با منشا سیترات می تواند از ایجاد اسیدوز در بدن جلوگیری کند. اسیدوز، زمانی به وجود می آید که حالت قلیایی در بدن از دست برود و اسید در بدن تجمع یابد. پس از مصرف گوشت قرمز، حالتی خفیف از اسیدوز در بدن به وجود می آید که بی کربنات های با منشا سیترات از بروز این حالت جلوگیری می نمایند. حتی، وجود حالت خفیف اسیدوز در بدن مهم است، چرا که بدن برای تعدیل این حالت، کلسیم را از استخوان ها می گیرد که این به کمبود کلسیم و کاهش مقدار سیترات در خون منجر می گردد که می تواند خود را به صورت سنگ های کلیوی و کاهش توده استخوانی نشان دهد.

در مطالعه رویکرد رژیمی به درمان پرفشاری خون (DASH)، دیده شد که بین مصرف مقادیر بالای سبزی ها و میوه ها با سلامت بیشتر دستگاه قلب و عروق و کاهش فشار خون، ارتباط مستقیم وجود دارد. در این آنالیز، سه رژیم غذایی با یکدیگر مقایسه شد. یکی رژیم شاخص آمریکایی ها، دیگری یک رژیم حاوی مقادیر زیاد سبزی و میوه (10 وعده) و دیگری یک رژیم حاوی فرآوردهای لبنی کم چرب و غذاهای گیاهی. همه این غذاها حاوی روزانه 140 میلی مول سدیم کلراید بودند. هردو رژیم حاوی غذاهای گیاهی و مواد لبنی کم چرب به کاهش فشار خون آزمودنی ها منجر شد و مقدار کاهش فشار خون در افرادی که از یک رژیم غذایی حاوی مقادیر فراوان مواد لبنی کم چرب پیروی می کردند، بیشتر بود.

در آنالیز دیگر از طریق همین برنامه پژوهشی، محققان تصمیم گرفتند اثرات دریافت مقادیر متفاوت سدیم را در رژیم های غذایی مختلف آنالیز نمایند. دوباره دیده شد گروهی که مقدار مصرف سدیم آنها بیشتر محدود شده بود، بیشترین مقدار کاهش فشار خون را داشتند.

مطالعات بیشتر درباره رژیم غذایی DASH نشان داد که وقتی مکمل پتاسیم سیترات به این رژیم غذایی افزوده گردد، کاهش فشار خون باز هم بیشتر شده و از مقدار دفع کلسیم از طریق ادرار هم کاسته می گردد. ثابت شده که سرکوب مقدار حساسیت به نمک برای پیشگیری از افزایش فشار خون با به تاخیر انداختن بروز آن مفید است. در یک پژوهش، دریافت روزانه 4/7 گرم پتاسیم مقدار حساسیت به نمک را در افرادی که پر فشاری خون نداشتند، کاهش داد.

توصیه ها

انستیتوی سلامت در آمریکا مقدار کافی دریافت پتاسیم برای یک بزرگسال بالغ را روزانه 4/7 گرم می داند که این مقدار با خوردن روزانه 10 وعده میوه و سبزی تامین می گردد. این مقدار پس از انجام تحقیقات به دست آمده و دیده شده که دریافت روزانه 4/7 گرم پتاسیم فشار خون را کاهش می دهد، به خنثی شدن اثرات سدیم کلراید اضافی در خون یاری می کند و مقدار خطر ابتلا به سنگ های کلیوی و کاهش توده استخوانی را کاهش می دهد.

برای آنهایی که می خواهند آشپزی نمایند...

برای بسیاری از افراد، افزایش دریافت پتاسیم راحت تر از کاهش مقدار مصرف سدیم است. افزون بر این، برای بسیاری از مردم از جمله آمریکایی ها، افزایش حجم غذا آسان تر از کاهش آن است.

چه کسی می گوید کسانی که گوشت و سیب زمینی می خورند قلب های سالمی ندارند؟ سیب زمینی سرشار از پتاسیم است و شما می توانید آن را آبپز یا کبابی کنید، ولی فقط آن را زیاد سرخ نکنید که برای بدن مضر خواهد بود. به این ترتیب، یک غذای سالم برای قلب تان خواهید داشت.

استفاده از سیب زمینی در دیگر غذاها چون سوپ و خورش ها هم بسیار مفید است.

میوه هایی چون موز، انبه، آووکادو و میوه های خشک، سبزیجاتی مانند کلم و اسفناج، محصولات لبنی و گوشت های تازه، همگی منابع خوب دریافت پتاسیم هستند که شما می توانید با گنجاندن آنها در رژیم غذایی روزانه، از پتاسیم موجود در آنها بهره بگیرید. گوشت مرغ هم منبع خوبی از پتاسیم است. در زمستان، مصرف میوه هایی چون مرکبات (مثل پرتقال و لیمو) و میوه های خشک چون کشمش برای دریافت این ماده معدنی بسیار مفید است.

مکمل های پتاسیم

پیش از این که مصرف مکمل های پتاسیم را آغاز کنید حتما با پزشک متخصص مشورت نمایید و سر خود به این کار دست نزنید. در حالی که پتاسیم به راحتی جذب می گردد، ولی مصرف زیاد انواعی از آن باعث بروز بی نظمی های ضربان قلب (آریتمی های قلبی) و دیگرمسائل قلبی می گردد. گذشته از این، بیمارانی که مسائل کلیوی دارند، باید مصرف پتاسیم را محدود و مقدار پتاسیم خونشان را مرتب چک نمایند. برای بیشتر افراد، به جز در مواردی که پزشک تجویز می کند، بهتر است پتاسیم از منابع غذایی دریافت گردد.

منبع:نشریه دنیای تغذیه، شماره 91.

/ج

منبع: راسخون