انتشار دقیق ترین نقشه از کهکشان راه شیری توسط تلسکوپ فضایی گایا - سفر به کیش

خبرنگاران| تلسکوپ فضایی گایا، متعلق به سازمان فضایی اروپا و تحت نظارت رصدخانه گایا در فرانسه، برای درک بعضی راز های کهکشان راه شیری بیش از یک میلیارد ستاره را مطالعه نموده است و در پی این مأموریت غنی ترین و کامل ترین نقشه از کهکشان راه شیری را برای ما ترسیم نموده است.

به گزارش خبرنگاران؛ دانشمندان اروپایی توانسته اند به یاری تلسکوپ فضایی گایا، دقیق ترین و پرجزئیات ترین نقشه از کهکشان راه شیری را تهیه نمایند. رصدخانه گایا متعلق به آژانس فضایی اروپا، سومین بخش از داده های خود را منتشر نموده که طی آن نقشه کهکشان ما با وضوح بهتر نشان داده است. آن ها در واقع اکنون موقعیت دقیق حدود 1.812 میلیارد ستاره را در این نقشه تعیین نموده اند.

این نقشه نه تنها نسبت به نقشه های قبلی دیگر دقت بسیار بالاتری دارد، بلکه ستاره شناسان گایا توانسته اند نسبت به نقشه های قبلی خود نیز دقت نقشه جدید را بالاتر ببرند. عدم قطعیت در این نقشه جدید، 0.71 کوچک تر از داده های قبلی گایا است. محققین در رصدخانه گایا همچنین توانسته اند سرعت سه بعدی حدود 1.5 میلیارد ستاره را نیز اندازه گیری نمایند و کاتالوگ جدیدی برای حرکات این اجرام آسمانی تهیه نمایند.

تلسکوپ گایا که محصول آژانس فضایی اروپا است تا کنون بیش از 1/7 میلیارد ستاره را آنالیز نموده و امید می رود اطلاعات بسیار زیادی به ما بدهد. این تعداد بیش از ده برابر اجرام آسمانی است که تلسکوپ فضایی پیشین این آژانس به نام هیپارکوس ثبت نموده بود. بنا براین اکنون لحظه ای کلیدی در اخترشناسی است.

آخرین دستاورد مأموریت گایا غنی ترین نقشه فضایی است که اخیرا منتشر شده است. امید می رود این نقشه، نقاط مبهم درک ما از کهکشان راه شیری را روشن کند.

فردریک آرِنو اخترشناس فرانسوی یکی از صد ها دانشمندی است که انبوه داده های تازه تلسکوپ فضایی گایا را می کاود. وی می گوید: کهکشان راه شیری 100 هزار سال نوری درازا دارد و ما 26 هزار سال نوری با مرکز آن فاصله داریم شناختمان از آن اندک است مثلا واقعا نمی دانیم چند بازو دارد؛ گایا بناست در این راستا به ما یاری کند.

آرِنو افزود: ناگهان اجرام بیشماری در اختیار داریم که فواصل آن ها را با هم می دانیم و از میزان درخشندگی آن ها نیز آگاهیم و بر این اساس می توانیم به خواص فیزیکی شان پی ببریم. درحالیکه پیش از این با شیوه های دیگر به دنبال آن ها بودیم.

داشتن چنین نقشه وسیعی از ستارگان آسمان، سال ها هدف اخترشناسان بوده است. یکی از کوشش های عمده در این زمینه در سال 1887 در پاریس انجام شد. طرح های دقیقی از ستارگان در پروژه ای به نام نقشه آسمان ترسیم شد. اما امروز اخترشناسان تلسکوپی فضایی با وضوح یک میلیارد پیکسل در اختیار دارند.

دکتر تیمو پروستی از دانشمندان پروژه گایا، می گوید: کار گایا نتیجه کوشش های تیم عظیمی است. داده های به دست آمده به طرز خارق العاده ای مهم هستند و ما منتظریم که ستاره شناسان سراسر جهان به یاری این داده ها، کشفیات بی نظیری انجام دهند. البته کار ما هنوز تمام نشده است و با اندازه گیری هایی که در آینده انجام می دهیم، داده های بیشتری در اختیار ستاره شناسان قرار خواهیم داد.

این نقشه جدید در علم ستاره شناسی یک قدم عظیم رو به جلو محسوب می گردد و داده های جدید به دست آمده از این پروژه، مرز های این علم را جابه جا خواهند کرد. به یاری داده های پروژه گایا می توان با دقت بالایی شتاب حرکت منظومه شمسی به سمت مرکز کهکشان راه شیری را محاسبه کرد.

محاسبات دانشمندان نشان داده است که منظومه شمسی در هر ثانیه 7 میلی متر به مرکز کهکشان نزدیک می گردد. عدم قطعیت این اندازه گیری در حد نیم میلی متر است. در واقع ما سالانه 115 کیلومتر به مرکز کهکشان راه شیری نزدیک تر می شویم.

به یاری این داده ها می توان لبه دیسک کهکشان راه شیری را نیز مطالعه کرد. داده ها نشان می دهند که ستاره های موجود در این منطقه، دارای حرکات عجیب و غریبی هستند. بخشی از آن ها با سرعتی کم در حال حرکت به سمت پایین صفحه کهکشان هستند و تعدادی از آن ها با سرعت زیاد در حال حرکت به سمت بالای صفحه کهکشان هستند. همچنین به یاری داده های گایا می توان فرآیند جذب کهکشان کوچک کمان توسط کهکشان راه شیری را نیز تایید کرد.

داده های گایا همسایه های منظومه شمسی را نیز با دقت بالایی نشان داده است. در این داده ها 331،312 ستاره که طبق تخمین ها 92 درصد کل ستاره های موجود را شامل می شوند، قابل رصد هستند. بقیه ستاره هایی که در کاتالوگ گایا نیامده اند، کوتوله های سرد و کم نوری هستند که قابلیت رصد شدن آن ها بسیار کم بوده است. حرکات این همسایه ها طی 1.6 میلیون سال آینده نیز پیش بینی شده است. به این ترتیب، می توان تغییرات آسمان شب را نیز پیش بینی کرد.

نتایج پروژه گایا و کاتالوگ های مربوطه در مجله Astronomy & Astrophysics منتشر شده اند.

تلسکوپ فضایی گایا

گایا (Gaia) یک تلسکوپ فضایی است که در سال 2013 توسط آژانس فضایی اروپا (ESA) راه اندازی شده و انتظار می رود مأموریت آن تا سال 2022 ادامه یابد. این تلسکوپ فضایی برای اخترسنجی با دقت بی سابقه ای از موقعیت ها، فاصله ها و حرکت ها طراحی شده است.

هدف از مأموریت این رصدخانه فضایی، ایجاد یک فهرست سه بعدی از حدود 1 میلیارد اجرام سماوی، عمدتاً ستارگان، با روشنایی بیش از 20 قدر است. اهداف گایا نزدیک به 1 درصد از جمعیت ستارگان کهکشان راه شیری را دربردارد. علاوه بر ستارگان انتظار می رود گایا تا ده ها هزار سیارهٔ فراخورشیدی هم اندازهٔ مشتری را فراتر از منظومه شمسی، 500٬000 اختروش و ده ها هزار سیارک جدید و دنباله دار در منظومه شمسی را شناسایی کند. این فضاپیما هر یک از ستارگان هدف را، در حدود 70 بار طی یک دوره پنج ساله به منظور یافتن موقعیت، فاصله و جابه جایی دقیق هر یک از هدف ها رصد و دنبال خواهد نمود.

این تلسکوپ در حال حاضر، برای درک بعضی راز های کهکشان راه شیری بیش از یک میلیارد ستاره را مطالعه می نماید.