قرارداد حق انتشار (فرانچایز) چیست؟ - سفر به کیش

با رشد و توسعه تجارت و ظهور فناوری های نو در سال های اخیر شاهد تغییرات گسترده ای در فضای کسب و کار هستیم. از همین رو کشورها تمامی همت خود را برای بهره مندی از آنها در داشتن اقتصادی پویا و رقابتی به کار می گیرند. از بخشهای مهم و حیاتی اقتصاد هر کشور نظام توزیع است. امروزه نظام توزیع با سرعتی بالا در حال گذار از سیستم سنتی به سیستم نوین است. از بارزترین جلوه های ظهور نظام مدرن توزیع، ایجاد و توسعه فروشگاه های زنجیره ای در سراسر دنیا است. این فروشگاه ها مزایای فراوانی را برای تولیدنمایندگان و مصرف نمایندگان به ارمغان می آورند. از جمله این مزایا می توان به عرضه کالاهای متنوع، با کیفیت و استاندارد با قیمت پایین، حذف واسطه ها از چرخه توزیع و شفافیت اقتصادی اشاره نمود. هر چند در توصیف مزایای فروشگاه های زنجیره ای بسیار می توان گفت، این پدیده نیز همانند هر پدیده بدیع و نو به علت تغییراتی که در عرصه کسب و کار ایجاد می نماید با مخالفت ها و مقاومت هایی روبه رو شده است. از جمله این موارد می توان به آسیب هایی که توسعه فروشگاه های زنجیره ای به کسب و کارهای سنتی وارد می نماید اشاره نمود؛ انتقاداتی که خود محل مناقشه و بحث است.

فروشگاه های زنجیره ای به خاطر توانایی هایشان در تامین و عرضه کالا، امکانات لجستیکی و صرفه های ناشی از مقیاس فعالیت دارای بهره وری بالایی در امر توزیع هستند و محصولات را با قیمت پایین تری نسبت به رقبا عرضه می نمایند و بدین صورت بر رفاه مصرف نمایندگان می افزایند. افزایش مشتریان این فروشگاه ها در توسعه و کسب سهم بازار بیشتر برای آن ها باعث تضاد منافع بین این بخش و بخش سنتی شده است. این تضاد نیز همچون هر تضاد دیگری می تواند سازنده یا مخرب باشد. یکی از راهکارهای مناسب و منطقی برای حل این تضاد و تبدیل آن به فرصت برای رشد و توسعه هر دو طرف، قرارداد حق انتشار یا فرانچایز است.

اما تعریف فرانچایز چیست؟ اقتصاددانان تعاریف متعددی برای فرانچایز ارائه کرده­ اند ولی براساس آنچه در لایحه قانون فرانچایز پیشنهادی اتحادیه کشوری فروشگاه های زنجیره ای آمده است، فرانچایز عبارت است از توافق و رابطه تعریف شده مدت دار و معینی است که به موجب آن فرانچایز دهنده (فروشگاه زنجیره ای) حق بهره مندی از امتیاز و برند خود را به فرانچایز گیرنده اعطا و در زمینه سازمان دهی، آموزش، تامین کالا و مواد، بازاریابی و مدیریت به فرانچایز گیرنده (متقاضیان و کسبه سنتی) یاری می نماید و در ازای آن مبلغی از درآمد آن را مطابق توافق دریافت می نماید.

در حال حاضر بسیاری از اعضای این اتحادیه در اجرای قانون برطرف موانع کسب و کار و قانون برنامه ششم توسعه و اشتغال­زایی که به عنوان یکی از کارکردهای فروشگاه­های زنجیره ­ای محسوب می­ گردد، با واگذاری تعداد بیش از هزار شعبه فروشگاه زنجیره ای در قالب فرانچایز در این راستا گام برمی­ دارند. این اقدام نه تنها موجب حفظ کسب و کارهای موجود و ایجاد اشتغال پایدار می­ گردد، بلکه منجر به نوین سازی و کارآمد شدن نظام توزیع، افزایش بهره وری و شفافیت در عملکرد نیز خواهد شد. به این ترتیب مصرف­ نمایندگان در سراسر مناطق کشور از امکان دسترسی بهتر و آسان­تر به انواع کالاها و خدمات بهره مند خواهند شد. علاوه بر این شفافیت به وجودآمده سبب تعامل بهتر با دستگاه های نظارتی خواهد شد و اخذ اقتصادیات را برای دولت تسهیل خواهد نمود.